معرفی کتاب “مبانی فرآوری مواد معدنی”

پایگاه خبری معدن‌نیوز طی چند سال اخیر کتاب‌های منتشر شده حوزه معدن و صنایع معدنی را جهت استفاده خوانندگان و علاقمندان مطالعه ارائه می‌کند. در بخش نود و ششم از سری برنامه‌های معرفی کتاب، به معرفی کتاب “مبانی فرآوری مواد معدنی” خواهیم پرداخت.

ایران با حدود ۱ درصد جمعیت جهان، حدود ۷ درصد ذخایر معدنی کشف شده دنیا را داراست. کشورمان با دارا بودن حدود ۶۸ نوع ماده معدنی (غیر نفتی)، ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف شده و ۵۷ میلیارد تن ذخایر بالقوه، در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان جای گرفته و یکی از کشورهای غنی از حیث دارایی‌های معدنی به حساب می‌آید و در بسیاری از ذخایر مواد معدنی در دنیا ثروتمند است. مواد معدنی استخراج شده به عنوان ماده اولیه صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما کیفیت مواد خام به حدی نیست که مستقیماً قابل استفاده باشد، از این رو بعد از استخراج، مجموعه عملیات‌هایی تحت عنوان فرآوری مواد معدنی یا تغلیظ مواد معدنی بر روی این مواد انجام می‌گیرد.

این فرآیند صرف‌نظر از نوع ماده معدنی، شامل سه مرحله اساسی خردایش، طبقه‌بندی و جداسازی است. هر یک از این مراحل خود شامل چند زیر فرآیند خواهد بود که به فرآیند پایین دستی مربوط می‌شوند. فرآوری مواد معدنی در نهایت منجر به تولید ماده معدنی پرعیار شده می‌گردد. در روش فیزیکی که اساس این کتاب بر پایه آن بنا شده است، خصوصیات شیمیایی ماده معدنی تا انتهای فرآیند دست نخورده باقی خواهد ماند. اما در روش شیمیایی، لیچینگ اسیدی به دلیل انجام واکنش‌های انحلال، ماده اولیه را به فلز محلول تبدیل کرده و در نهایت با انجام فرآیندهای تخلیص و تغلیظ، فلز با خلوص بالا به دست خواهد آمد.

در حقیقت، می‌توان گفت روش شیمیایی عمدتاً پرعیارسازی کانسنگ‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که عیار فلز در آنها پایین بوده و به روش‌های فیزیکی جدایش قابل استحصال نباشند. در حال حاضر در برخی از معادن بزرگ ایران مانند معدن مس سرچشمه، همزمان از هر دو روش کارخانه‌های تغلیظ و لیچینگ استفاده می‌شود. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند، اما از نظر پیچیدگی فرآیند، عوامل مؤثر بر کارایی روش شیمیایی و کنترل فرآیند به مراتب بیشتر و سخت‌تر از روش‌های جدایش فیزیکی خواهد بود.

کتاب “مبانی فرآوری مواد معدنی” تالیف محمد رنجبر و اسماعیل دره‌زرشکی است که دانشگاه فنی و حرفه‌ای آن را منتشر کرده است. این کتاب در سال ۱۴۰۱ در ۲۲۹ صفحه به چاپ رسیده است.

کتاب حاضر حاوی یازده فصل است که به موضوعاتی همچون خردایش مواد معدنی، دانه‌بندی ذرات، فلوتاسیون، جدایش جامد از مایع و … می‌پردازد و به مبانی کلی فرآیندهای درگیر در روش‌های فیزیکی جدایش به زبانی ساده پرداخته خواهد شد.