صنعت فولاد ایران در مسیر تاب‌آوری؛ چالش‌های انرژی، آب و ناترازی زنجیره در کانون توجه
در پنل «چشم‌انداز صنعت فولاد و چالش‌های پیش‌رو» که در نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک، بیمه و فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشهد برگزار شد؛ فرهنگ حسینی، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به سرمایه‌گذاری‌های کلان در سال‌های اخیر در حوزه فولاد اظهار داشت: چالش قطعی‌ها از اواسط بهار به‌عنوان یکی از موانع اساسی برای شرکت‌های فولادی و سرمایه‌گذاران این صنعت آغاز شده و معضل بزرگی به شمار می‌رود.
در پنل «چشم‌انداز صنعت فولاد و چالش‌های پیش‌رو» که در نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک، بیمه و فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشهد برگزار شد؛ فرهنگ حسینی، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به سرمایه‌گذاری‌های کلان در سال‌های اخیر در حوزه فولاد اظهار داشت: چالش قطعی‌ها از اواسط بهار به‌عنوان یکی از موانع اساسی برای شرکت‌های فولادی و سرمایه‌گذاران این صنعت آغاز شده و معضل بزرگی به شمار می‌رود.
وی افزود: شرکت‌های ایرانی با ظرفیت کمتر از توان واقعی خود تولید می‌کنند، در حالی که زنجیره فولاد در جهان با چالش سودآوری مواجه است.
الله‌وردی تقوی، دیگر سخنران این نشست، با تأکید بر اهمیت صنعت فولاد در جهان اظهار کرد: هیچ کشور توسعه‌یافته یا در حال توسعه‌ای در جهان وجود ندارد که فاقد صنعت فولاد باشد.
وی افزود: ایران از سال ۲۰۲۱ رتبه دهم تولید فولاد جهان را در اختیار دارد و از نظر ظرفیت تولید، در جایگاه هشتم قرار گرفته است.
تقوی ادامه داد: پیش از انقلاب، ظرفیت تولید فولاد کشور حدود ۱.۸ میلیون تن بود که اکنون به ۵۰ میلیون تن رسیده است. این رشد میانگین ۸ درصدی را نشان می‌دهد که با میانگین هندسی حتی تا ۱۰ درصد قابل محاسبه است.
وی تأکید کرد: هیچ صنعتی در کشور پس از انقلاب به این میزان رشد دست نیافته و ما به چشم‌انداز تعیین‌شده در سال ۱۳۸۳ با ظرفیت ۵۵ میلیون تن نزدیک شده‌ایم، هرچند با چالش‌هایی نیز مواجه هستیم.
تقوی با اشاره به ناترازی زنجیره صنعت فولاد کشور توضیح داد: اگر مسئله انرژی را کنار بگذاریم، خود زنجیره فولاد نامتوازن است. تا سال ۱۴۱۰، کشور با کمبود حدود ۸ میلیون تن گندله و ۳۰ میلیون تن سنگ آهن مواجه خواهد بود که نشان‌دهنده عدم توازن در این زنجیره است.
وی افزود: شرکت‌های یکپارچه‌ای مانند فولاد مبارکه که مجموعه کاملی دارند، از این ناترازی کمتر آسیب می‌بینند. به گفته تقوی، مسئله انرژی باعث شده که کاستی‌های زنجیره تأمین کمتر مورد توجه قرار گیرد.
وی همچنین با اشاره به ذخایر معدنی کشور اظهار داشت: ذخایر موجود تا حدود ۲۰ سال آینده پاسخگوی نیاز کشور خواهد بود و تجربه پنج سال اخیر نشان می‌دهد که یافتن معادن بزرگ‌مقیاس مانند گل‌گهر و سنگان دشوار است.
تقوی یکی دیگر از مشکلات صنعت فولاد را پراکندگی آن دانست و گفت: بیش از ۲۰۰ شرکت و واحد صنعتی فعال در زنجیره فولاد وجود دارد که واحدهای کوچک و متوسط، به‌ویژه آن‌هایی که از مرکزیت بازار فاصله دارند، در سال‌های آینده با مشکلات بیشتری مواجه خواهند شد.
تقوی در ادامه به پروژه‌های توسعه‌ای اشاره کرد و گفت: حدود ۱۰ پروژه کنسانتره‌سازی، ۱۸ پروژه تولید آهن اسفنجی و ۳ پروژه در حوزه بلوم و بیلت در کشور وجود دارد. در مجموع، ۵۰ پروژه متوسط و بزرگ‌مقیاس برای توسعه صنعت فولاد در دست اجرا است.
وی تأکید کرد: علی‌رغم چالش‌های موجود، بازیگران بزرگی مانند فولاد مبارکه و گل‌گهر همچنان در حال توسعه این صنعت هستند.
به عقیده این مشاور حوزه فولاد، مجموعه‌هایی مانند گل‌گهر که کل زنجیره فولاد را با هزینه حمل‌ونقل پایین در یک محدوده مشخص در اختیار دارند، در آینده در برابر چالش‌ها مقاوم‌تر و سودده‌تر خواهند بود.
وی نتیجه‌گیری کرد: در میان‌مدت و بلندمدت، شرکت‌هایی که به معادن و زنجیره کامل متصل هستند، با اطمینان بیشتری به فعالیت خود ادامه خواهند داد. در نهایت، تداوم سودآوری به عواملی مانند کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و تکمیل زنجیره تأمین بستگی دارد.
رحیمی، دیگر سخنران پنل «چشم‌انداز صنعت فولاد و چالش‌های پیش‌رو» در نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک، بیمه و فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشهد، درباره چالش تأمین آب صنایع فولادی اظهار داشت: در حال حاضر، شرکت‌هایی مانند فولاد خراسان تحت تأثیر کمبود آب قرار دارند و اکثر شرکت‌های فولادی در حال جایگزینی منابع تأمین آب خود هستند. این شرکت‌ها علاوه بر مقابله با فشارهای اقتصادی، با چالش‌هایی مانند تأمین آب نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
وی افزود: سریع‌ترین راهکار برای کارخانه‌های فولادی جهت تأمین آب، استفاده از پساب‌هاست. با این حال، این شرکت‌ها باید در زمینه تأمین سرمایه برای ایجاد زیرساخت‌های لازم نیز فعال باشند.
رحیمی ادامه داد: شرکت‌ها نه‌تنها باید روی تصفیه پساب سرمایه‌گذاری کنند، بلکه باید به سمت جمع‌آوری و ایجاد سیستم‌های شهری جمع‌آوری فاضلاب نیز بروند. این اقدامات هزینه‌های آن‌ها را افزایش می‌دهد و در نهایت منجر به بالا رفتن قیمت آب مصرفی خواهد شد.
رحیمی در پایان اظهار داشت: در پروژه انتقال آب از دریای عمان، هزینه آب در انتهای خط پس از انتقال حدود ۵ یورو خواهد بود. این پروژه تاکنون تنها ۱۵ درصد پیشرفت داشته است.
آستانه، معاون اقتصادی و مالی فولاد خراسان، در پنل «چشم‌انداز صنعت فولاد و چالش‌های پیش‌رو» اظهار داشت: صنعت فولاد برای سومین سال متوالی فعالیت خود را بر اساس تاب‌آوری پیش می‌برد و اولویت خود را از توسعه به حفظ بقا کاهش داده است. این تغییر اولویت به دلایلی است که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد.
وی درباره تکمیل زنجیره تولید فولاد گفت: اخیراً شاهد بودیم که فولاد مبارکه اصفهان، شرکت اپال را از بانک پارسیان خریداری کرد. این تصمیم، یک اقدام استراتژیک کلیدی برای این شرکت بود تا تأمین مواد معدنی خود را برای آینده پایدار کند.
آستانه در خصوص راهکارهای تأمین مواد اولیه افزود: یکی از راهکارهای پیشنهادی برای رفع مشکل تأمین مواد اولیه، واردات است که می‌تواند از طریق اقیانوس یا کشورهای همسایه مانند افغانستان انجام شود.
وی ادامه داد: به دلیل ناترازی‌های انرژی در صنعت فولاد، تمرکز شرکت‌ها به سمت احداث نیروگاه‌ها معطوف شده که این موضوع چندان مطلوب نبوده است. در زمستان ۱۴۰۳، علاوه بر قطعی گاز، به دلیل عدم تأمین گاز موردنیاز نیروگاه‌ها، قطعی برق نیز تجربه شد.
آستانه در مورد نرخ‌های جهانی اظهار داشت: سیاست‌های چین، به‌ویژه در بخش صنعت ساختمان، از عوامل اصلی کاهش قیمت‌ها بوده است. با این حال، چین در گذشته تصمیم‌های مهمی برای احیای صنعت فولاد خود اتخاذ کرده است. در این برهه، باید منتظر نتیجه جنگ تجاری بین چین و آمریکا باشیم که تأثیر بسزایی بر صنعت فولاد خواهد داشت.