تغییر زمین بازی فولاد؛ از تولید انبوه به رقابت فناورانه

به گزارش معدن‌نیوز، مدیرعامل فولاد هرمزگان در یادداشتی تحلیلی تأکید کرد مزیت رقابتی صنعت فولاد جهان در حال انتقال از افزایش ظرفیت و تولید انبوه به توسعه فولادهای پیشرفته و رقابت فناورانه است.

علیرضا رحیم، مدیرعامل شرکت فولاد هرمزگان، به بررسی تحولات راهبردی صنعت فولاد جهان پرداخته و تأکید کرده است که این صنعت در آستانه یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد.

در شرایطی که بازار فولادهای متعارف با رشد محدود تقاضا، افزایش هزینه‌های انرژی و الزامات سخت‌گیرانه زیست‌محیطی مواجه شده، دیگر نمی‌توان مزیت رقابتی فولادسازان را صرفاً از مسیر افزایش ظرفیت و تولید انبوه تعریف کرد. به گفته رحیم، امروز توسعه فولادهای با ارزش افزوده بالاتر و محصولات پیشرفته به یک ضرورت اقتصادی و راهبردی بدل شده است؛ ضرورتی که ماهیت رقابت را از «کمیت تولید» به «توان فناورانه» تغییر می‌دهد.

وی با اشاره به تجربه دهه‌های گذشته صنعت فولاد جهان تصریح می‌کند که افزایش ظرفیت و بهره‌مندی از صرفه‌های مقیاس، سال‌ها ستون اصلی استراتژی فولادسازان بوده، اما نشانه‌های بازار جهانی نشان می‌دهد این الگو به تدریج به سقف کارآیی خود نزدیک شده است. کاهش رشد فولادهای عمومی، هم‌زمان با افزایش هزینه‌های تولید ناشی از قیمت انرژی، الزامات کربنی و محدودیت‌های محیط‌زیستی، موجب شده رقابت صرفاً حجمی به فرسایش حاشیه سود و افزایش ریسک‌های اقتصادی منجر شود.

در مقابل، فولادهای پیشرفته و دارای ارزش افزوده بالا، به‌ویژه فولادهای با استحکام بالا که در صنایع پیشرانی همچون خودروسازی، حمل‌ونقل و صنایع مهندسی کاربرد دارند، از منطق اقتصادی متفاوتی برخوردارند. این محصولات علاوه بر نرخ رشد بالاتر، به دلیل پیچیدگی فنی و الزامات کیفی، امکان ایجاد مزیت رقابتی پایدار را برای تولیدکنندگان فراهم می‌کنند.

مدیرعامل فولاد هرمزگان با اشاره به تجربه شرکت‌های موفق جهانی، از جمله پوسکو کره‌جنوبی، تأکید می‌کند که ورود به حوزه فولادهای پیشرفته نه یک تصمیم مقطعی، بلکه نتیجه نقشه راهی تدریجی و بلندمدت است. پوسکو مسیر خود را با تثبیت کیفیت فولادهای معمولی آغاز کرد، سپس به توسعه گریدهای خاص و در نهایت، با سرمایه‌گذاری در مهندسی محصول و همکاری نزدیک با خودروسازان، جایگاه خود را در بازار فولادهای پیشرفته تثبیت کرد.

به باور رحیم، توسعه فولادهای پیشرفته پیش از آنکه پروژه‌ای صرفاً فنی باشد، تصمیمی اقتصادی و سازمانی است. این مسیر نیازمند سرمایه‌گذاری هدفمند در تجهیزات، ارتقای دانش فنی، توسعه نظام‌های کنترل کیفیت و ایجاد ارتباط پایدار میان تولیدکننده و مصرف‌کننده صنعتی است. در این فضا، فولادساز دیگر صرفاً فروشنده محصول نیست، بلکه به شریک فناورانه صنایع پایین‌دستی تبدیل می‌شود.

وی مسیر ورود فولادسازان به حوزه محصولات با ارزش افزوده بالا را در سه گام اصلی تشریح می‌کند؛ گام نخست، تثبیت کیفیت و بهبود کنترل فرآیند برای تولید گریدهای پایه با استحکام بالاتر است. گام دوم شامل توسعه سبد محصولات ویژه، تعامل فنی با مشتریان صنعتی و ورود هدفمند به بازارهای تخصصی می‌شود. در نهایت، گام سوم به یکپارچه‌سازی فناوری، نوآوری مستمر و حضور فعال در زنجیره‌های ارزش جهانی اختصاص دارد؛ مرحله‌ای که فولادساز را به بازیگری فناورمحور و اثرگذار تبدیل می‌کند.

رحیم با اشاره به شرایط فولادسازان کشورهای در حال توسعه از جمله ایران یادآور می‌شود ادامه اتکا به فولادهای عمومی، در شرایط محدودیت انرژی و سرمایه، ریسک‌های اقتصادی را تشدید می‌کند. در مقابل، حرکت شتاب‌زده و بدون نقشه راه به سمت محصولات پیشرفته نیز می‌تواند به افزایش هزینه‌ها و کاهش بازده سرمایه‌گذاری بینجامد. از این رو، مسیر میانی و تدریجی مبتنی بر مزیت‌های نسبی، شناخت بازار و اولویت‌بندی محصولات، اهمیت حیاتی دارد.

به گفته وی، تصمیم‌هایی مانند انتخاب محصول مناسب، تعیین بازار هدف، نسبت عرضه داخلی و صادرات و سهم منطقی محصولات ویژه در سبد تولید، به تصمیم‌های کلیدی مدیریتی تبدیل شده‌اند که نیازمند تحلیل اقتصادی دقیق و نگاه واقع‌بینانه هستند.

در جمع‌بندی این یادداشت آمده است: صنعت فولاد وارد مرحله‌ای شده که در آن رقابت فناورانه جایگزین رقابت حجمی می‌شود و آینده این صنعت به توانایی بنگاه‌ها در ترکیب عقلانیت اقتصادی، نوآوری فناورانه و تصمیم‌گیری مرحله‌ای بستگی دارد. تغییر زمین بازی آغاز شده و فولادسازانی که خود را با قواعد جدید تطبیق دهند، جایگاه پایدار‌تری در بازار آینده خواهند داشت.