بحران جدید در راه صنعت فولاد بریتانیا؛
تعرفههای جدید اتحادیه اروپا ممکن است به «بدترین بحران تاریخ فولاد بریتانیا» منجر شود
طرح تازه اتحادیه اروپا برای افزایش تعرفه بر واردات فولاد فراتر از سهمیه سالانه، زنگ خطر را برای صنعت فولاد بریتانیا به صدا درآورده است. به گفته مدیران این صنعت، تصمیم کمیسیون اروپا میتواند صنعت فولاد بریتانیا را به آستانۀ شدیدترین بحران تاریخ خود سوق دهد.
به گزارش معدننیوز، طرح تازه اتحادیه اروپا برای افزایش تعرفه بر واردات فولاد فراتر از سهمیه سالانه، زنگ خطر را برای صنعت فولاد بریتانیا به صدا درآورده است. به گفته مدیران این صنعت، تصمیم کمیسیون اروپا میتواند صنعت فولاد بریتانیا را به آستانۀ شدیدترین بحران تاریخ خود سوق دهد.
بر اساس پیشنهاد ارائهشده از سوی کمیسیون اروپا در روز سهشنبه، این بلوک ۲۷ عضوی قصد دارد سهمیۀ بدون تعرفه واردات فولاد را ۴۷ درصد کاهش دهد — از ۳۳ میلیون تن کنونی به ۱۸٫۳ میلیون تن در سال. واردات فراتر از این سقف، مشمول تعرفۀ ۵۰ درصدی خواهد شد.
در حال حاضر، اتحادیه اروپا بر واردات مازاد بر سقف سهمیه سالانه ۳۳ میلیون تنی، تعرفۀ ۲۵ درصدی اعمال میکند. افزایش فعلی، جهشی قابلتوجه در شدت سیاستهای حمایتی این بلوک محسوب میشود.
هشدار فولادسازان بریتانیایی
این تصمیم در حالی اعلام شده که حدود ۸۰ درصد از صادرات فولاد بریتانیا راهی بازار اتحادیه اروپا میشود؛ موضوعی که بهسرعت واکنش و نگرانی فعالان صنعت را برانگیخت.
گرت استیس، مدیرکل انجمن UK Steel، در واکنشی تند این خبر را «فاجعهای برای فولاد بریتانیا» توصیف کرد و افزود: «شاید این، بزرگترین بحرانی باشد که صنعت فولاد بریتانیا تاکنون با آن روبهرو شده است.»
سندیکای کارگری Community – که نمایندگی کارگران فولادساز بریتانیا را بر عهده دارد – نیز این پیشنهاد را «تهدیدی موجودیتی» علیه صنعت فولاد کشور خواند.
چرا اتحادیه اروپا به دنبال افزایش تعرفه است؟
پیشنهاد کمیسیون هنوز باید به تأیید پارلمان اروپا و کشورهای عضو برسد، اما در صورت تصویب، از ژوئن ۲۰۲۶ لازمالاجرا خواهد شد.
بروکسل میگوید ناگزیر است این اقدام را در واکنش به هجوم فولاد یارانهای آسیایی انجام دهد؛ فولادی که پس از اعمال تعرفۀ ۵۰ درصدی دونالد ترامپ بر تمام واردات فولاد به آمریکا، به بازار اروپا سرازیر شده است.
ماروش شفچوویچ، کمیسر تجارت و امنیت اقتصادی اتحادیه اروپا، روز سهشنبه در پارلمان اروپا از این طرح دفاع کرد و گفت: «هدف ما حفاظت از بخشی حیاتی است که تراز تجاری آن در سالهای اخیر بهشکل چشمگیری تضعیف شده است.»
شفچوویچ یادآور شد از سال ۲۰۱۸ تاکنون بیش از ۳۰ هزار شغل در صنعت فولاد اروپا از دست رفته است؛ صنعتی که اکنون در مجموع نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر را در سراسر اتحادیه اروپا به کار گرفته است.
وی افزود کشورهای دیگر نیز در حال اعمال تعرفهها و تدابیر حمایتی مشابهاند تا ظرفیتهای داخلی خود را توسعه دهند: «این اقدام برای بازگرداندن تعادل به بازار فولاد اتحادیه ضرورتی حیاتی است.»
یکی از مقامات ارشد اتحادیه اروپا در گفتوگو با روزنامۀ تایمز بهصراحت گفت: «دوستان بریتانیایی ما باید درک کنند که چارهای جز محدود کردن حجم کل واردات به اتحادیه اروپا نداریم. عدم اقدام، پیامدهایی بالقوه فاجعهبار برای ما خواهد داشت.»
منطق امنیت اقتصادی؛ فراتر از سودآوری
به باور کارشناسان، این سیاستها صرفاً با هدف مالی اجرا نمیشود.
پنی نست (Penny Naas)، معاون ارشد موقت نوآوری و رقابتپذیری در اندیشکدۀ GMF، اظهار داشت: «ظرفیت فولادسازی در آمریکا و اروپا نهفقط از دید اقتصادی، بلکه برای امنیت ملی و صنعتی نیز حیاتی است. هدف این تعرفهها حفاظت از ظرفیت، مهارتها و اشتغال در جوامع فولادساز است، نه صرفاً حفظ سود بنگاهها.»
وی افزود که استفاده از تعرفه و سهمیه برای حفاظت از فولاد قدمتی طولانی دارد و اگرچه نتایج مالی آن همواره یکسان نبوده، اما نقش مهمی در جلوگیری از فروپاشی ظرفیت داخلی داشته است.
وضعیت شکنندۀ فولاد اروپا در برابر رقبا
صنعت فولاد اتحادیه اروپا در سالهای اخیر تحت فشار شدید رقابت از سوی کشورهایی مانند چین قرار گرفته است، کشورهایی که بخش قابل توجهی از تولید فولادشان با یارانه انجام میشود.
بر اساس دادههای انجمن جهانی فولاد (World Steel Association) مستقر در بروکسل، چین در سال گذشته بیش از یک میلیارد تن فولاد تولید کرده است؛ پس از آن، هند با ۱۴۹ میلیون تن و ژاپن با ۸۴ میلیون تن در ردههای بعدی قرار دارند.
در مقایسه، اتحادیه اروپا تنها ۱۲۶ میلیون تن فولاد تولید میکند، در حالی که فقط ۶۷ درصد از این میزان را خود مصرف میکند – «در سطحی بهمراتب پایینتر از سطح سالم ۸۰ درصدی و زیر آستانۀ سودآوری»، به گفته شفچوویچ.
تولید سالانۀ فولاد در اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۷ تاکنون ۶۵ میلیون تن کاهش یافته است و تقریباً نیمی از این افت از سال ۲۰۱۸ اتفاق افتاده است.
رئیس کمیسیون اروپا، اورزولا فن در لاین، در بیانیهای تأکید کرد: «وجود صنعتی قوی و کربنزداییشده برای رقابتپذیری، امنیت اقتصادی و خودبسندگی راهبردی اتحادیه اروپا حیاتی است. ظرفیت مازاد جهانی بهشدت به صنعت ما آسیب زده است.»
استفان سژورنِه، کمیسر صنعت اتحادیه نیز گفت: «صنعت فولاد اروپا در آستانۀ فروپاشی قرار داشت، و این طرح برای حفاظت از آن طراحی شده تا بتواند سرمایهگذاری کند، کربنزدایی شود و دوباره رقابتی گردد.»
چرا بریتانیا بیشترین آسیب را میبیند؟
اتحادیه اروپا بازار اصلی صادرات فولاد بریتانیاست. در سال ۲۰۲۴، این کشور ۱٫۹ میلیون تن فولاد به ارزش ۳ میلیارد پوند (۴٫۰۲ میلیارد دلار) صادر کرد که ۷۸ درصد کل صادرات فولاد بریتانیا را تشکیل میداد.
بر اساس اعلام کمیسیون اروپا، اعضای منطقۀ اقتصادی اروپا یعنی نروژ، ایسلند و لیختناشتاین از این تعرفهها مستثنا خواهند بود و اوکراین نیز بهدلیل شرایط استثنایی ناشی از جنگ، از محدودیت معاف میشود.
با این حال، طبق گفته پنی نست، بریتانیا «در چارچوب توافقات پسابرگزیت خود، هیچ وضعیت ترجیحی ویژهای برای صادرات فولادش به اتحادیه ندارد».
اتحادیه اروپا اعلام کرده است که پس از اطلاعرسانی رسمی این تعرفهها به سازمان تجارت جهانی (WTO) آماده گفتوگو با لندن خواهد بود، اما فعلاً فضای ابهام حاکم است.
خطر فولاد ارزان آسیایی در بازار بریتانیا
علاوه بر تهدید از سوی بروکسل، مقامات بریتانیایی نگرانند که محدودیتهای جدید در اروپا و آمریکا منجر به هجوم فولاد ارزان یارانهای آسیایی به بازار بریتانیا شود.
انجمن UK Steel در بیانیهای هشدار داد: «خطر آن وجود دارد که میلیونها تُن فولاد مسدودشده از بازار اتحادیه اروپا، بهسوی بریتانیا سرازیر شود – که خود تهدیدی حیاتی دیگر برای بقای صنعت فولاد کشور است.»
نیکولای فن اوندارزا، پژوهشگر مؤسسه سیاستگذاری Chatham House لندن، نیز در گفتوگو با الجزیره توضیح داد فولاد ارزان چینی که بهواسطۀ طرحهای جدید اتحادیه اروپا به حاشیه رانده میشود، احتمالاً به بازار بریتانیا جریان خواهد یافت و «فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان داخلی وارد میکند».
صنعت فولاد بریتانیا در حال حاضر هم با تعرفۀ ۲۵ درصدی ترامپ بر فولاد وارداتی از بریتانیا، هم با مازاد جهانی عرضه و هم با افزایش هزینه انرژی روبهروست؛ افزون بر این، اجرای طرحهای گذار سبز باعث از دست رفتن شمار زیادی از مشاغل در برخی از بزرگترین کارخانههای فولاد کشور شده است.
این تحولات تازه نشان میدهد که تقابل تجاری فولاد، از یک بحران صرفاً صنعتی فراتر رفته و به بخشی از رقابت راهبردی میان اروپا، آمریکا و آسیا بر سر امنیت صنعتی، اشتغال و خودکفایی فناوری تبدیل شده است.