بازیافت فلزات، محرک تازه تحول صنعتی عربستان

به گزارش معدن‌نیوز، محمد خضر، یکی از مدیران ارشد صنعتی عربستان، می‌گوید بازیافت به‌عنوان «موتور محرک تغییر» می‌تواند بسیاری از حوزه‌های صنعتی را متحول کند. او تأکید می‌کند که به‌کارگیری دانش بازیافت نه تنها در زمینه فولاد قراضه، بلکه در مورد فلزات حیاتی همچون مس، نقره و تیتانیوم، می‌تواند تغییرات بزرگی به همراه داشته باشد.

در قلب این حرکت، گروه ال‌قریان قرار دارد که اکنون بزرگ‌ترین پردازشگر ضایعات در خاورمیانه محسوب می‌شود. این شرکت با شعبی در عربستان سعودی و امارات، ضایعات آهنی، غیرآهنی و غیرفلزی از جمله لاستیک‌های فرسوده، بتن و پلاستیک را پردازش می‌کند.

بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی خضر، ال‌قریان سالانه بین ۱.۵ تا ۱.۷ میلیون تن قراضه فولاد را در عربستان پردازش می‌کند، در حالی که کل عرضه بازار این کشور بین ۴ تا ۴.۵ میلیون تن است. کامیون‌های این شرکت با بارهای قراضه آهن و رنگ سبز‑زرد‑سفید مخصوص برند، منظره‌ای آشنا در مسیرهای منتهی به کارخانه‌های بزرگ فولاد کشور هستند.

فعالیت‌های ال‌قریان تنها به جمع‌آوری و پردازش قراضه محدود نمی‌شود. بازوی فولادسازی این گروه با دو کوره القایی در شهر دمام از سال ۲۰۱۷ تولید شمش فولادی را آغاز کرده و ظرفیت آن را در سال جاری میلادی به ۴۵۰ هزار تن در سال رسانده است. این رویکرد همسو با اهداف «چشم‌انداز ۲۰۳۰» عربستان است؛ برنامه‌ای ملی که تنوع‌بخشی اقتصادی، توسعه صنعتی، کاهش هزینه‌ها، ورود به حوزه‌های صنعتی نوین همچون آلیاژهای پیشرفته، کاهش انتشار کربن و حفاظت محیط‌زیست را دنبال می‌کند.

برنامه‌های توسعه صنعت فولاد در عربستان طی سال‌های آینده شامل پروژه‌هایی است که برای نخستین بار در کشور اجرا خواهد شد؛ از جمله راه‌اندازی خط تولید ورق قلع‌اندود توسط شرکت الوطنیه تا سال ۲۰۲۷ و احداث کارخانه تولید فولاد الکتریکی توسط شرکت صنعت وهاج. حال آنکه کمتر از دو دهه پیش، عربستان حتی یک نظام ساختاریافته برای مقابله با پسماند صنعتی یا تایرهای فرسوده نداشت و امروز بازیافت در مرکز سیاست‌های صنعتی کشور قرار گرفته است.

از دیگر بازیگران این عرصه، «شرکت سرمایه‌گذاری بازیافت عربستان» وابسته به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی است که با امضای قراردادهایی در پروژه‌های سوخت مشتق از زباله برای کوره‌ها، بازیافت لاستیک‌های فرسوده و تولید سوخت پایدار هوانوردی سرمایه‌گذاری کرده است. پروژه‌های عظیم زیرساختی مانند شهر هوشمند نئوم، مجموعه مکعب ریاض و پروژه دریای سرخ نیز تقاضای بالایی برای فولاد ایجاد می‌کنند، که گردش بازیافت و تولید داخلی را اهمیت بیشتری می‌بخشد.

افزایش مصرف قراضه آهن باعث شده طی دو سال اخیر، تقاضا برای شفافیت بیشتر در بازار فولاد عربستان رشد کند. این موضوع ماه گذشته با راه‌اندازی نخستین شاخص قیمت قراضه آهن کشور توسط فست‌مارکتس رسمیت یافت. این شاخص بر اساس مدل محاسبه وزنی این شرکت، قیمت HMS 1&2 را در مناطق شرق، مرکز و غرب عربستان جمع‌آوری و به‌عنوان یک نرخ ترکیبی به ریال سعودی در هر تن منتشر می‌کند.

با این حال، چالش‌های بازار بازیافت فلزات همچنان پابرجاست. افزایش ظرفیت کوره‌های القایی، که اکنون ۳۵ درصد تولید فولاد کشور را تشکیل می‌دهند، فشار زیادی بر عرضه قراضه وارد کرده و حتی نگرانی‌هایی درباره کیفیت محصولات برخی واحدها به وجود آورده است. برخی تولیدکنندگان در نظر دارند با تغییر به کوره‌های قوس الکتریکی، امکان استفاده از مواد اولیه متنوع‌تری همچون آهن اسفنجی یا چدن را فراهم کنند.

افزایش هزینه انرژی، سوخت و لجستیک، از جمله جهش بیش از ۴۰ درصدی قیمت دیزل در ژانویه ۲۰۲۵، فشار بیشتری به حاشیه سود فولادسازان آورده است. بر اساس ارزیابی فست‌مارکتس، قیمت میلگرد داخلی در ۱۸ اوت بین ۱۹۳۰ تا ۲۱۵۰ ریال (۵۱۴ تا ۵۷۳ دلار) در هر تن و قیمت قراضه در ۱۹ اوت معادل ۱۴۴۷.۳۹ ریال بوده است؛ اختلافی کمتر از هدف سنتی ۲۵۰ دلار در هر تن برای سودآوری مطلوب. همین مسئله باعث شده برخی واحدها به سمت استفاده از آهن اسفنجی یا واردات شمش روی بیاورند، به‌طوری که در نیمه نخست ۲۰۲۵ حدود یک میلیون تن شمش وارد کشور شده و بخشی از تقاضای داخلی قراضه را کاهش داده است.

برای افزایش بهره‌وری، ال‌قریان طی سال‌های اخیر روی روش‌های نوین بازیافت، از جمله ورود به پروژه‌های تخریب صنعتی، سرمایه‌گذاری کرده و بخشی ویژه برای ارزیابی ارزش مواد قابل بازیافت، اجرای عملیات تخریب و بازیافت مسئولانه ایجاد کرده است. این فعالیت‌ها نه‌تنها در ساختمان‌ها، بلکه در تأسیسات صنعتی بزرگی مانند تصفیه‌خانه‌های آب، خطوط لوله و پالایشگاه‌های شکر اجرا شده‌اند. به گفته خضر، رعایت اصول ایمنی و استانداردهای محیط‌زیستی در این فرآیندها حیاتی است.

ال‌قریان، در مسیر همگام با عربستان برای تبدیل شدن به یک قدرت صنعتی جهانی، با توسعه ظرفیت‌های بازیافت و فولادسازی خود، سهم مهمی در ساخت آینده‌ای پایدار، کارآمد و مبتنی بر اقتصاد چرخشی در این کشور ایفا می‌کند.