گزارشي از وضعيت سرب و روي در ايران؛
3درصد از ذخاير سرب و روي جهان در ايران است
خبرگزاري تخصصي معدن- در اين گزارش نگاهي مي‌اندازيم به وضعيت معادن سرب و روي كه از جمله مهم‌ترين معادن كشور بشمار مي‌روند.
معادن سرب و روي ايران:
براساس آخرين آمار وزارت صنايع و معادن، هم‌اكنون 43 معدن سرب و روي در سراسر ايران پراکنده است که فقط 26 فقره از اين معادن با حدود 223 ميليون تن ذخيره قطعي فعال است. سالانه فقط 1.2 ميليون تن از اين ماده معدني به استخراج مي رسد كه اين ميزان، فقط 0.5 درصد از ذخاير سرب و روي کشور است. حدود سه درصد ذخاير جهاني سرب و روي در مهم‌ترين معادن ايران قرار دارد و كشورمان هم‌اكنون با توليد 0.57 درصد سرب جهان، مقام بيست و سوم توليد دنيا و با توليد 2.12 درصد روي جهان، رتبه پانزدهم توليد روي جهان را در اختيار دارد.
معادن سرب و روي انگوران زنجان، نخلک اصفهان و مهدي‌آباد يزد، کوشک بافق و آهنگران ملاير، از مهم‌ترين معادن سرب و روي کشور هستند. به جز دو معدن از معادن فعال كشور، بقيه معادن توسط بخش خصوصي و تعاوني مورد بهره‌برداري قرار دارد.
صنعت سرب و روي ايران، با همه موانع و مشكلاتي كه دارد، تاكنون توانسته است در خاورميانه جايگاه ممتازي داشته باشد. البته براي رفع مشکلات و مسائل اين صنعت، ستادي با عنوان «ستاد سياست‌گذاري، جهت اخذ تصميم و اجراي مصوبات»، متشکل از تشکل‌هاي موجود در اين بخش، در معاونت معدني وزارت صنايع و معادن تشکيل شده و همه اعضا ملزم به اجراي مصوبات اين ستاد هستند.
كاهش قيمت جهاني روي، افزايش 400 درصدي قيمت اسيد، افزايش هزينه‌هاي مواد شيميايي، سوخت، برق و درمجموع، افزايش سالانه هزينه‌هاي توليد ماشين‌آلات معدني و اخذ عوارض گمرکي بالا براي ورود ماشين‌آلات معدني مورد نياز، از مهم‌ترين مشكلات واحدهاي توليدي فعال در اين حوزه است.
كاني‌هاي سرب و روي اغلب بصورت مخلوط و كانسارها ديده مي‌شوند. کانسارهاي سرب و روي ايران داخل چند کمربند مهم واقع شده‌اند كه کمربند يزد ـ گلپايگان، طبس ـ ناي‌بند، انارک ـ يزد و آذربايجان از آن جمله هستند. مهم‌ترين کانسارهاي سرب ايران عبارتند از معدن سرب و روي انگوران، ايرانکوه و کوشک. ذخيره قطعي معدن سرب و روي انگوران 9 ميليون تن و ذخيره احتمالي آن 13 ميليون تن گزارش شده است و عيار روي آن 25 تا 30 درصد و عيار سرب اين معدن سه تا شش درصد است. معدن«انگوران» از نظر عيار بالاي فلز محتوي، از معادن نادر در جهان است. اين معدن كه يکي از اين دو معدن دولتي كشور است، از بزرگترين معادن سرب و روي دنيا محسوب شده و بيشترين حجم سرب و روي استخراجي کشور از اين معدن صورت مي‌گيرد.
مشخصات ماده معدني روي:
روي عنصر فلزي براق به رنگ سفيد مايل به آبي است كه در حالت استاندارد بصورت جامد بوده و در دماي معمولي به حالت شکننده و کريستالي است. اين عنصر خاصيت نيمه رسانا دارد و خاصيت قالب‌پذيري آن بالا است. روي با کيفيت بالا براي توليد قالب مورد استفاده قرار مي‌گيرد که از اين قالب‌گيري، در صنايع خودروسازي، صنايع الکتريکي و سخت‌افزارها استفاده مي‌شود.
فلز روي پس از مس و آلومينيوم از مهم‌ترين و پرمصرف‌ترين فلزات غيرآهني است و به دليل خواص مطلوب آن، در صنايع متعدد مورد استفاده قرار مي‌گيرد. كاربرد روي، بيشتر در گالوانيزه و آلياژهاي مختلف است. به‌طوري كه مي‌توان گفت 48 درصد روي توليدي در جهان در صنعت گالوانيزاسيون مصرف مي‌شود. در ساخت آهن گالوانيزه، آهن را با اکسيد روي، اندود مي‌کنند. آهن گالوانيزه براي ساخت هزاران قطعه در صنعت خودروسازي سبك و سنگين، لوازم خانگي و تجهيزات مهندسي استفاده مي‌شود. اين فلز در ساخت قالب‌هاي صنعتي، پمپ‌هاي آب، ماشين لباسشويي، دستگاه‌هاي خوراك‌پزي و كاربراتور اتومبيل، پوشش ساختمان‌ها، زهكشي آبراه‌ها و ساخت صفحات مقاوم در برابر شرايط مختلف جوي نيز استفاده مي‌شود.
مشخصات ماده معدني سرب:
سرب فلز نرم و سنگيني است كه مقاومت خوردگي خوبي داشته و از قديمي‌ترين فلزاتي است كه توسط بشر مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. سرب همچنين داراي خاصيت انعطاف‌پذيري ضعيفي است. سرب تصفيه شده خالص، سرب نرم ناميده مي‌شود. از آنجا كه عمده فعاليت‌هاي شهري و نظامي به انرژي ذخيره شده در باتري‌هاي اسيدي ـ سربي متكي است، سرب فلزي استراتژيك محسوب مي‌شود. تاكنون 130 نوع كانه سرب شناخته شده كه مهم‌ترين و اقتصادي‌ترين آنها سولفور سرب است و 90 درصد توليدات سرب ايران از اين كانه به‌دست مي‌آيد.
مورد اصلي مصرف سرب در باتري‌ها و از همه مهم‌تر در باتري خودرو است. از اين فلز در باتري‌هاي مراكز تلفن‌هاي سيار، خودروهاي برقي و انتهاي برقي و نيز تامين برق اضطراري براي كامپيوترها و بيمارستان‌ها استفاده مي‌شود. سرب همچنين بصورت تركيب تترا اتيل سرب براي به‌سوزي، به بنزين اضافه مي‌شود. اين فلز همچنين در مهمات‌سازي و صنايع نظامي، در ديواره رآكتورهاي اتمي و اتاق اشعه ايكس و راديوگرافي بعنوان جذب‌كننده اشعه‌هاي مضر، در بستر حمام‌هاي گالوانيزاسيون، در صنعت لحيم‌كاري، در صنعت چاپ، در تهيه آندهاي مورد استفاده در واحد الكتروليز و بالاخره در صنايع رنگ و كبريت‌سازي كاربرد دارد.