کارشناس ارشد زمين شناسي در گفت و گو با معدن نيوز تشريح کرد:

جايگاه ساروج در ساخت و سازهاي ايراني

جايگاه ساروج در ساخت و سازهاي ايراني

پايگاه خبري معدن نيوز- کارشناس ارشد زمين شناسي گفت: ساروج مخلوطي از آهک وخاکستر و يا روث حيوان است که با گل و آب مخلوط شده و بعد از اينکه خشک شد در کوره آتشين سوزانده مي شود که اين ماده به ساروج تبديل مي‌شود.

پايگاه خبري معدن نيوز- کارشناس ارشد زمين شناسي گفت: ساروج مخلوطي از آهک وخاکستر و يا روث حيوان است که با گل و آب مخلوط شده و بعد از اينکه خشک شد در کوره آتشين سوزانده مي شود که اين ماده به ساروج تبديل مي‌شود.
نازنين نمازي در گفت و گو با پايگاه خبري معدن نيوز بيان کرد: اين ماده با کوبيدن پتک و يا با چرخاندن سنگ آسياب بروي آن نرم مي‌شود و خاکستر آن در آب به مرور جذب ايندريد کربنيک شده و آهک آن بصورت سنگ آهک محکم و پايدار در مي آيد.
وي افزود: در دروان گذشته ساروج از اهميت خاصي برخوردار بوده و جهت ساختن حوض، آب انبار، برکه گرمابه و بناي خانه و سد کاربرد داشته است.
نمازي در خصوص کاربردهاي ساروج تصريح کرد:ساروج با توجه به خاصيت اصلي آن يعني نفوذپذيري بسيار اندک به عنوان روکش در سازه‌هايي که در تماس مستقيم با آب بوده‌اند مانند آب‌انبارها ، حوض‌ها ، حمام‌ها و … مورد استفاده قرار گرفته است.
وي تاکيد کرد: ساروج با توجه به نحوه اجراي آن از سطحي بسيار بسيار صاف و براقي برخوردار است که اين ظاهر ساروج ، باعث استفاده از آن در امر تزئينات ساختمان شده است.
اين کارشناس ارشد زمين شناسي در مورد مواد تشکيل دهنده ساروج گفت: بدنه اصلي ساروج از ترکيب آهک با سيليس فعال شکل مي‌گيرد. نکته مهم در اينجا فعال بودن سيليس است که به سيليس آمورف يا بي‌شکل معروف است چرا که ساختمان آن بلوري نيست.
وي افزود:در گذشته براي تامين سيليس از خاکستري که در محل با سوزاندن فضولات حيواني حاصل مي‌شد استفاده مي‌کردند که امروزه مي‌توان از جايگزين‌هايي مانند سيلکافوم ميکروسيليس نام برد.
نمازي عنوان کرد:يکي از معايب اصلي ساروج خاصيت کاهش حجم آن است که با توجه به کاربرد ساروج در امر پوشش ، اين خاصيت باعث ترک خوردگي در سطح و در نتيجه ايجاد اختلال در نقش اصلي آن يعني نفوذناپذير کردن سطح مي‌شود.
به گفته وي؛براي کاهش اثرات اين خاصيت مخرب، در گذشته از الياف طبيعي که شامل الياف گياهي مانند لوئي که از نوعي ني بدست مي‌آمده و همچنين الياف حيواني مانند پشم بز و شتر و يا گاهي موي سر انسان ، استفاده مي‌شده است.
وي خاطر نشان کرد: امروزه مي‌توان از الياف مصنوعي مانند الياف پليمري ، فلزي و يا شيشه‌اي بجاي الياف مصنوعي استفاده کرد. در بعضي مواقع که مواد اصلي تشکيل دهنده ساروج کمياب بوده براي بدست آوردن ساروج‌هايي با خاصيت‌هاي مختلف از ماسه ريز دانه استفاده مي‌شده است اما اين ماسه کارآيي ملات را کاهش مي‌داد که براي جبران آن از خاک رس استفاده مي‌شد.
نمازي اظهار کرد:گاهي مواد افزودني خاصي مانند تخم مرغ به ساروج اضافه مي‌شده که تنها بايد با آزمايش اثرات دقيق آن را تعيين کرد.
وي در خصوص اين که ايا ميتوان ساروج را خرد کرد نيز گفت:طريقه خرد کردن هرکدام از انواع ساروج‌ها متفاوت است اما به طور کلي مي‌توان آنها را خرد کرد و از بين برد. وي افزود:براي مثال يک الماس را فرض کنيد که ميخواهيد آن را خرد کنيد. اگر با پتک هم روي آن بزنيد خرد نميشود اما اگر بدانيد که ضربه را به کجاي الماس وارد کنيد به راحتي خرد و به قطعات کوچک تقسيم مي‌شود که ساروج هم مانند الماس است .
وي در مورد چگونگي از بين بردن ساروج نيز اظهار کرد: تخريب و از بين بردن ساروج روش هاي گوناگوني دارد که از جمله آن استفاده از دستگاه کات مرتار است.
وي افزود: اين دستگاه با ايجاد فشار در داخل ساروج آن را متلاشي مي کند، روش کار بسيار ساده و قابل حمل با موتور بنزيني است.
نمازي ادامه داد: ابتدا دو حفره ايجاد شده و جک هاي دستگاه درون ان دو سوراخ قرار داده مي شود سپس دستگاه را روشن کرده و در زمان 2 الي 5 دقيقه کار شکستن ساروج به پايان مي رسد که مطمئن ترين,سريع ترين و راحت ترين روش از بين بردن ساروج است . اين دستگاه با داشتن شلنگ هاي رابط بلند و موتور بنزيني داراي کارايي بسيار بالايي نسبت به ديگر روش ها است.
وي تاکيد کرد: روش ديگر استفاده از مواد منبسط شونده است که مي توان از مواد منبسط شونده مانند کتراک استفاده کرد اين مواد در هنگامي که با آب سرد مخلوط مي شوند و به شکل ملاطي درون چال‌هايي که به همين منظور در سنگ ايجاد شده اند ، ريخته مي شوند ، با گذشت زمان اندک منبسط شده و موجب شکستن سنگ مي شوند.
 وي گفت:قابليت انبساط اين گونه مواد به اندازه اي است که مي توانند فشاري معادل 500 Kg/Cm2 و يا 5 Mpa بر ديواره هاي چال وارد کنند . اين ميزان فشار مي‌تواند بلوک سنگ و يا بلوک سيمان را بدون ايجاد آلودگي صوتي و زيست محيطي و بدون آموزش نيروي متخصص از توده آن جدا کند.
به گفته وي؛ اهميتي ندارد سنگ و ساروج به چه رنگي باشد ،براي شکستن قويترين نوع سنگ و ساروج به 600 کيلوگرم بر سانتيمتر فشار نياز هست که کتراک بيشتر از اين مقدرا بر سانتيمتر فشار وارد مي کند.
وي گفت: روش ديگر استفاده از حلال هاي ساروج است که قابليت انحلال هيدروکربورها در آب عموما خيلي کم است. مقدار آب موجود در هيدروکربورها با افزايش درجه حرارت زياد مي‌شود. حلاليت هيدروکربورها در کلروفرم ، سولفورکربن و تتراکلريدکربن حائز اهميت است که با افزايش درجه حرارت ، زياد و با افزايش وزن مولکولي کاسته مي‌ شود.
نمازي عنوان کرد: قابليت انحلال آروماتيک‌ها بيشتر بوده و بعد از آنها اولفين‌ها – نفتن‌ها – متاني‌ها قرار دارد. ضمنا قابليت انحلال ترکيبات اکسيژنه – ازته – سولفوره ، کمتر از هيدروکربورها است.
وي ادامه داد:بالاخره نفت ، حلال هيدروکربورهاي گازي‌شکل و تقريبا تمام هيدرورکربورهاي جامد – گريس‌ها – رزين‌ها – گوگرد و يد است.
اين کارشناس ارشد زمين شناسي خاطر نشان کرد: البته بايد توجه شود  که همه اين مواد تنها بر روي سطح اثر گذاشته و قادر نيستند که در عمق ساروج نفوذ کنند . به همين دليل استفاده از حلال ها غير اصولي  به صرفه نيست بنابراين زمان و هزينه زيادي را شامل مي شود.
نمازي افزود: استفاده از انفجار يکي ديگر از روش هاي معمول شکستن ساروج است انجام پروژه هاي اتشباري و تخريب با انفجار هاي قابل کنترل و بروز،با مجوز از صنايع و معادن و وزارت دفاع از مهمترين اين اقدامات است.