الزامات دستیابی به ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ چیست؟

به گزارش معدن نیوز، بر همین اساس دولت یازدهم و دوازدهم که هدایت هر دو آنها به دستان حسن روحانی رئیس جمهوری بود، عزم خود را جزم کرده تا در سال‌های باقی‌مانده تا 1404، این مهم محقق شود. امروز این هدف با جدیتی بیش از گذشته و با تشکیل ستاد فولاد در وزارت صمت دنبال می‌شود. اما چرایی این جدیت به موضوعاتی از جمله وجود ذخایر عظیم از سنگ‌آهن به ویژه در منطقه سنگان، دسترسی آسان به انرژی و نیروی انسانی ارزان در ایران باز می‌گردد. پتانسیل‌هایی که می‌توانند با ترکیب یکدیگر جایگاه ایران را در صنعت فولاد ارتقا داده و سهم صادارت این محصول معدنی را افزایش دهند. وجود پتانسیل‌های یاد شده دلیل بسیار خوبی بود تا صنعت فولاد به دنبال توسعه خود باشد اما نباید تولید اقتصادی در سایه این پتانسیل‌ها خود را پنهان کند. توجیه اقتصادی در تولید فولاد از مهمترین موضوعاتی است که می‌تواند بر قدرت رقابت صادراتی تاثیر مستقیم داشته باشد. این امر تنها با مدیریت صحیح، توجه به آمایش سرزمین، سرمایه‌گذاری، استفاده از تکنولوژی‌ها برتر و.... امکان پذیر است.

تولید اقتصادی نکته‌ای که اهمیت آن بر هیچ کس پوشیده نیست با استفاده از سرمایه‌گذاری، تکنولوژی روز، مدیریت صحیح و.... محقق می‌شود. حال تکمیل زنجیره ارزش موضوعی است که در دل این موارد قرار می‌گیرد. در واقع اگر صنعت فولاد نتواند حلقه‌های خود را از معدن تا صنایع پایین دستی کامل کند توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهد. هرچند در این میان ممکن است برخی اظهار کنند همه چیز را نمی‌توان در اختیار داشت و باید از قدرت واردات استفاده کرد اما بی‌شک تولید فولاد با استفاده از واردات اولیه آن هم برای ایران که دارای ذخایر بسیاری از سنگ آهن است پذیرفتنی نیست. پروژه تکمیل زنجیره ارزش در صنعت فولاد کار خود را با جدیت تمام در دولت یازدهم آغاز کرد. دولت سعی برآن داشت تا با تکمیل تمامی این حلقه‌ها و استفاده از ظرفیت‌های موجود به محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا دست یافته و در نهایت این محصولات را به جای شمش فولاد یا حتی سنگ‌آهن خام صادرکند. درنتیجه این تصمیم، در اولین گام جلوگیری از خام فروشی به ویژه در حوزه سنگ‌آهن روی میز آمد. اقدامی که از سوی فعالان بخش خصوصی این حوزه مورد انتقاد قرار گرفت اما در آن سو فولادی ها به دنبال تکمیل زنجیره در بالا دست خود از جمله کنسانتره و گندله یا حتی سرمایه‌گذاری در معدن و خرید آن بودند. باتوجه به اهمیت موضوع تکمیل زنجیره ارزش اکتشافات در 250هزار کیلومتر مربع در دستور کار ایمیدرو قرار گرفت تا به عنوان سازمان زیر مجموعه وزارت صمت نقش خود را در تحقق این هدف ایفا کند. نتیجه این اتفاقات دستیابی به ذخایر بسیار در منطقه سنگان و ایجاد سرمایه‌گذاری بسیار در آن شد. به نوعی این موضوع توانست بخشی از نگرانی تامین مواد اولیه را از بین ببرد اما حتما کافی نخواهد بود. باید عمق اکتشافات در ایران افزایش پیدا کند.

شرکت‌های بزرگ فولادی از جمله مبارکه راهی سنگان شدند تا با سرمایه‌گذاری در این منطقه هرکدام از معدن تا فولاد را محقق کنند. با توجه به این اقدام مبارکه به تعبیر محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت توانست شعار « از سنگ تا رنگ» را جامع عمل پوشانده و محقق کند. حال این بدان معنا است که شرکت‌های فولادی دیگر باید این موضوع را سرلوحه کار خود قرار دهند. با وجود چندین شرکت مانند مبارکه تحقق تولید 55 میلیون تن فولاد در افق 1404 آسان تر از گذشته خواهد بود، زیرا امروز ظرفیت بالقوه فولاد سازی‌های کشور 30میلیون تن و ظرفیت بالفعل 20میلیون تن است. درنتیجه با تامین مواد اولیه مانند کنسانتره و به ویژه گندله تحقق این موضوع ممکن خواهد بود. شرکت فولاد مبارکه توانسته سنگ‌آهن را به کنسانتره تبدیل و پس از تولید گندله و احیای مستقیم ذوب را انجام و پس از آن نورد گرم و سرد و تولید ورق‌های قلع‌اندود را داشته و زنجیره را تکمیل کند. ذکر این موضوع نیز بسیار مهم است که تکمیل این زنجیره باید متوازن انجام شود. متاسفانه نبود توازن در برخی حلقه‌ها باعث شده تا برخی حوزه‌ها با مشکلاتی همراه و برخی طرح‌های تولیدی با تاخیر اجرایی شوند. ستاد فولادی که حال با مدیریت شریعتمداری کار خود را شروع کرده در تلاش است این توازن را در تمامی حلقه‌ها برقرار کند.

هرچند که با انجام اکتشافات جدید، سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در منطقه سنگان و مبارزه با خام فروشی باعث می‌شود سرعت صنعت فولاد برای رسیدن به تولید 55 میلیون تن بیش از گذشته می شود اما زیرساخت‌ها می‌‌تواند بهره‌برداری از ذخایر را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. یعنی نبود زیرساخت‌هایی همچون زیرساخت‌های حمل‌و نقلی می‌تواند قیمت تمام شده را افزایش داده و قدرت رقابتی را از ایران بگیرد. درحالی که موقعیت جفرافیایی ایران در دسترسی به آب‌های آزاد و همسایگی با کشورهای مختلف بی‌نظیر است. امروز اگر زیرساخت‌های حمل‌ونقلی در کشور در بخش معدن و صنایع معدنی ایجاد نشود مشخص نیست در سال 1404 و پس از آن تا چه اندازه صنعت فولاد می‌تواند در بازاهای صادراتی بدرخشد.

هرچند این گزارش نگاهی کوتاه بر صنعت فولاد و تولید 55 میلیون تن محصول در افق 1404 داشت اما تا حدودی مشخص می‌کند صنعت فولاد امروز در چه جایگاهی قرار داشته و برای رسیدن به 55 میلیون تن محصول چه مسیری در پیش روی خود دارد. ظرفیت مواد معدنی در ایران بسیار است اما بهره‌برداری از آنها و تولید محصولی با ارزش افزوده اتفاقی است که با حمایت دولت و همراهی فولادسازان و معدنی‌ها محقق می‌شود.